Trải qua nhiều thế hệ, cộng đồng người Khmer ở Trà Vinh đã tích luỹ một kho tàng văn hóa dân gian độc đáo. Trong các biểu diễn nghệ thuật truyền thống như múa hát và diễn xướng, mão (mặt nạ) đã trở thành một biểu tượng đặc biệt, toát lên vẻ đẹp huyền bí và linh thiêng, phản ánh sâu sắc bản sắc văn hóa cổ truyền của họ. Mỗi chiếc mặt nạ đều mang một ý nghĩa sâu sắc, thể hiện rõ ràng những giá trị tinh thần và truyền thống văn hóa đặc biệt của người Khmer.
Nghề làm mão, mặt nạ truyền thống của người Khmer
Các loại mão và mặt nạ thường được sử dụng trong các dịp lễ và ngày Tết truyền thống của người Khmer như Tết Chol Chnam Thmay, lễ hội Ok Om Bok, và lễ hội Đôn Ta. Chúng được trình diễn trong nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống của người Khmer như múa Rô băm, múa Chhay dăm, hát Aday, và hát Dù kê. Các loại mão và mặt nạ này được các nghệ nhân sáng tạo ra với mục đích làm nổi bật ngoại hình và tính cách của nhân vật trong các biểu diễn nghệ thuật truyền thống Khmer. Chúng không chỉ là các công cụ trang điểm mà còn là biểu tượng của sự kỳ bí và linh thiêng, đồng thời làm nổi bật nét độc đáo và phong phú của văn hóa Khmer.
Các tác phẩm mão, mặt nạ thường xuất hiện trong các lễ hội , buổi biểu diễn của người Khmer – Ảnh: Tổng hợp
Sự kỳ công trong nghệ thuật chế tác mão mặt nạ của người Trà Vinh
Khi tham gia trình diễn các loại hình nghệ thuật truyền thống của người Khmer, diễn viên thường phải đeo mặt nạ và đội mão. Để chế tác mão và mặt nạ, các nghệ nhân cần phải có kiến thức và hiểu biết sâu sắc về từng loại nghệ thuật, đồng thời phải có năng khiếu về nghệ thuật tạo hình và tính kiên trì để hoàn thành các công đoạn khó khăn trong quá trình chế tác.
Các nghệ nhân cực tỉ mỉ khi chế tao nên những chiếc mặt nạ phù hợp từng lễ hội biểu diễn – Ảnh: Tổng hợp
Quá trình tạo ra một chiếc mão hoặc mặt nạ thường bắt đầu bằng việc bồi đắp vải hoặc giấy lên một khuôn đúc sẵn từ đất sét hoặc ximăng. Mỗi công đoạn trong quá trình sản xuất đều được thực hiện hoàn toàn bằng thủ công và yêu cầu sự cẩn thận và tỉ mỉ trong từng chi tiết nhỏ. Tùy thuộc vào độ phức tạp của mỗi loại mão hoặc mặt nạ mà thời gian hoàn thành có thể khác nhau.
Công đoạn từ việc nặn đất sét để tạo khuôn, đắp vải, dán giấy đến việc sơn và trang trí hoa văn đều đòi hỏi sự chăm chỉ và kỹ thuật. Sự tận tụy và đam mê của các nghệ nhân người Khmer ở Trà Vinh đã tạo ra những tác phẩm nghệ thuật mão và mặt nạ độc đáo, góp phần làm nên vẻ đẹp và sự độc đáo của văn hóa truyền thống của họ.
Gìn giữ nét văn hóa làng nghề truyền thống chế tác mão
Hiện nay, trong cộng đồng người Khmer ở Trà Vinh, số lượng nghệ nhân am hiểu về nghệ thuật chế tác mão và mặt nạ ngày càng ít đi. Đây là một nghề thường được truyền từ cha truyền con nối, đòi hỏi người thợ phải có sự sáng tạo nghệ thuật, kỹ năng nghề nghiệp và đam mê.
Tuy nhiên, dưới tác động của nhiều yếu tố khác nhau, nghề thủ công truyền thống của người Khmer ở Trà Vinh đang đối mặt với nhiều thách thức và nguy cơ mất đi. Để giữ gìn và phát triển loại hình nghệ thuật chế tác mão và mặt nạ Khmer, cần có sự quan tâm đặc biệt trong việc truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ người Khmer.
Kết luận
Với những giá trị vô cùng đặc biệt, nghề thủ công truyền thống chế tác mão và mặt nạ của người Khmer cần tiếp tục được bảo tồn và phát triển trong bối cảnh đất nước đang trải qua quá trình đổi mới và hội nhập. Việc tổ chức các lớp truyền dạy không chỉ là cơ hội để các nghệ nhân và học viên gặp gỡ, giao lưu, học hỏi và trao đổi kinh nghiệm trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc trong đời sống, mà còn tạo ra cơ hội để đưa ra những giải pháp khoa học và đồng bộ nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống Khmer trong điều kiện mới.
Bài viết tham khảo:
- Lễ Sen Dolta là lễ gì? Ý nghĩa đằng sau lễ Sen Dolta
- Phản bái là lễ gì trong nghi thức cưới hỏi miền tây?
