Khởi nguyên, ngôi chùa này hướng về phía đông, nhìn ra dòng sông Long Bình, nơi có bến ghe xuồng gần bên gốc cây đa để người dân trong phum có thể thuận tiện đến chùa để nghe kinh, tham dự các nghi lễ Phật, vì vậy chùa được gọi là Wat Kompong Ch’rây (Chùa Bến Cây Đa). Vào đầu thế kỷ XX, chùa đã mở thêm một cổng phụ ở phía tây, hướng ra tỉnh lộ 36 (hiện nay là quốc lộ 54). Cổng phụ này có dạng tam quan mái vòm, với tường rất dày, dài khoảng 8 mét, với hai hang nhỏ ở hai bên và hang lớn ở giữa, từ đó chùa còn được biết đến với tên gọi Chùa Hang.
Độc đáo nghệ thuật chùa Hang Trà Vinh
Cổng hang vòm không chỉ là một công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo tạo ra sự khác biệt giữa Chùa Hang và các chùa Khmer khác trong tỉnh, mà còn là một biểu tượng mang giá trị lịch sử và tôn giáo sâu sắc. Cổng hang là “dấu vết” cho thấy sự kế thừa của Phật giáo Nam tông Khmer Trà Vinh từ truyền thống Bà La Môn giáo, khi ngày xưa, các tu sĩ Bà La Môn thường tu luyện trong các hang động hẻo lánh, xa rời sự ồn ào của thế giới bên ngoài.
So với các ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer khác trên địa bàn tỉnh Trà Vinh, Chùa Hang có quy mô không lớn. Sức hấp dẫn của ngôi chùa này đối với du khách không chỉ là ở cổng hang độc đáo, mà còn ở xưởng điêu khắc gỗ hoạt động gần 30 năm, sản phẩm của họ đã tạo ra tiếng vang trên thị trường mỹ nghệ Việt Nam. Ngoài ra, sân chim ở gần bên, được bảo vệ nghiêm ngặt, cũng là điểm đến độc đáo gần thành phố Trà Vinh.
Chùa Hang Trà Vinh – Ảnh: Tổng hợp
Người Khmer Nam Bộ được biết đến là một dân tộc sống gần gũi với thiên nhiên và môi trường, đặc biệt là với cây xanh. Ở bất kỳ nơi nào có người Khmer, đều có sự hiện diện của cây xanh. Trong tỉnh Trà Vinh, có tổng cộng 143 ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer, đồng nghĩa với việc có 143 khu vực cây xanh rộng lớn, bao phủ hàng hecta đất đai. Những khu vực này thường chứa đựng nhiều cây thụ thể hiện sức sống và tuổi đời hàng trăm năm, và chúng luôn được bảo vệ và chăm sóc tốt, làm tăng thêm vẻ đẹp tự nhiên và sự sinh động cho môi trường xung quanh.
Trực tiếp tham quan làng nghề văn hóa ở chùa Hang
Khi đến thăm Chùa Hang, du khách được trực tiếp chứng kiến sự tài năng của các nghệ nhân và công nhân trong xưởng điêu khắc gỗ, họ sử dụng đủ loại dụng cụ và kỹ thuật thủ công để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc từ những gốc cây đa dạng về loại cây, kích thước và hình dáng. Một trong những thách thức lớn nhất, đồng thời đòi hỏi tư duy nghệ thuật cao là việc nhận diện hình tượng, đường nét và bố cục của tác phẩm từ những gốc cây có những bộ rễ tự nhiên với các hình dáng đa dạng, không có hai gốc nào giống nhau.
Nghệ nhân Sơn Sốc, một trong những thợ cả của xưởng, chia sẻ rằng đôi khi anh phải dành nhiều thời gian để quan sát, nhìn chăm chú vào gốc cây mà không thể tưởng tượng ra điều gì. Nhưng bất ngờ đến khi một khoảnh khắc sáng tạo nảy sinh, từ những đường nét và hình thù của gốc cây và rễ, anh nhận ra các hình tượng muông thú, hoa lá. Khi đó, với cây bút bi trong tay, nghệ nhân bắt đầu phác họa từng chi tiết trực tiếp lên gốc cây, từ các rễ lớn đến những rễ nhỏ, để sau đó nhóm thợ thủ công thực hiện các bước cưa cắt, đục đẻo và chạm trỗ để hoàn thiện tác phẩm.
Nét cổ chùa Hang Trà Vinh – Ảnh: Tổng hợp
Khi tham quan, du khách có thể lựa chọn mua hoặc đặt hàng những tác phẩm điêu khắc gỗ nghệ thuật mà họ yêu thích từ xưởng điêu khắc gỗ tại Chùa Hang.
Từ xưởng điêu khắc gỗ của Chùa Hang, các thế hệ nghệ nhân được đào tạo và trở về địa phương để mở cơ sở điêu khắc tại chùa hoặc tại gia đình. Dần dần, điều này đã tạo nên làng nghề truyền thống điêu khắc gỗ nghệ thuật Khmer trên toàn bộ địa bàn tỉnh. Những gốc cây mà trước đây thường bị bỏ đi ở các phum sóc giờ đây được các nghệ nhân biến thành những tác phẩm nghệ thuật đầy sức sống, làm lay động lòng người.
Đắm chìm không gian khuôn viên “sân chim” Chùa Hang
Sau khi chiêm bái Đức Phật tọa trên chánh điện, du khách có thể dành chút thời gian thư giãn ngồi trên các băng đá được bày rải quanh ngôi chánh điện tại Chùa Hang. Tại đây, trong tầm mắt của chúng ta, những đàn chim trời vào buổi sáng vút lên cao, tỏa ra để tìm kiếm thức ăn trên những cánh đồng và dòng sông gần đó. Buổi chiều, chúng trở về một cách huyên náo, mang theo thức ăn cho các con chim non đang mong ngóng, tạo nên một không gian huyền bí và yên bình cho cả khu rừng nơi nằm chốn thiền môn yên tĩnh.
Chùa Hang, nằm cách trung tâm thành phố Trà Vinh khoảng 5 km, và cũng gần khu vực văn hóa – du lịch bao gồm Chùa Âng, Ao Bà Om và Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer. Với vị trí thuận lợi như vậy, Chùa Hang trở thành một điểm đến lý tưởng mà du khách không thể bỏ qua khi đặt chân đến vùng đất Trà Vinh.
Bài viết tham khảo:
